Najskuteczniejszy oszukiwacz studenta: egzamin testowy

Przed przeczytaniem spróbuj odpowiedzieć sobie na pytanie:  Jaka forma egzaminowania jest najlepsza? 

W naszym systemie edukacyjnym przyjęło się, że większość przedmiotów, kursów, a nawet całych studiów (patrz LEP) zakończonych jest egzaminem. I to egzaminem w formie testu "spośród podanych wybierz jedną najlepszą odpowiedź". Dzisiaj piszę o mocnych i słabych stronach tego typu egzaminowania i wyjaśniam dlaczego nie uznaję egzaminu testowego za najlepsze rozwiązanie.


Wprowadzenie egzaminu testowego znacznie ułatwiło życie studentom jak i prowadzącym. Tym pierwszym daje poczucie sprawiedliwości (identyczne kryteria dla wszystkich), rzetelności sprawdzania wiedzy (różnorodne zagadnienia, a nie tylko wypracowanie na jeden, zadany temat) oraz daje szybkie wyniki (przy sprawnym systemie komputerowym nawet po godzinie od zakończenia egzaminu). Tym drugim daje również poczucie sprawiedliwości, rzetelności oraz szybkości. Poza tym testy są stosunkowo łatwe do przygotowania, tanie i sprawne w przeprowadzeniu.

Na pierwszy rzut oka egzamin testowy wydaje się idealny. Ale ma też wady, w tym mająca najpoważniejsze konsekwencje -

sprawdza prawie wyłącznie wiedzę.
Dla mnie jest to bardzo poważny zarzut, ponieważ uważam, że celem edukacji nie jest wyłącznie przekazywanie wiedzy.

Myślę, że jasne jest powiedzenie: Aby pomóc rybakowi zamiast dawać mu ryby, daj mu wędkę.  Analogiczna sytuacja jest w edukacji. Nasi studenci to rybacy. To oni w przyszłości będą wykonywali konkretny zawód. Dając im wyłącznie wiedzę skazujemy ich w gruncie rzeczy na bezrobocie. 

Celem edukacji jest (1) wiedza, ale ważniejsze od szczegółowej, teoretycznej faktografii są rzetelne (2) umiejętności oraz najtrudniejsze do zdefiniowania (3) postawy i zachowania. Odnoszę wrażenie, jako produkt naszego systemu szkolnictwa wyższego, że gros nauczycieli skupia się prawie wyłącznie na pierwszym, a wcale nie najważniejszym celu.

• W jaki sposób testem można sprawdzić poprawność wkłucia dożylnego? Umiejętności gromadzenia i przetwarzania baz pacjentów? Spotkanie z rodziną osoby, która zmarła na stole operacyjnym? Poprawność wykonania masażu? Bezpieczne wykonanie zdjęcia rentgenowskiego? 
• A czy da się sprawdzić czy kość księżycowata sąsiaduje z kością grochowatą? Jakim szlakiem przewodzony jest ból? Przez który otwór czaszki przechodzi nerw wzrokowy?

Zdecydowanie testem da się sprawdzić (1) wiedzę (powyższy akapit),  jednakże sprawdzenie (2) umiejętności jest bardzo ograniczone, a (3) sprawdzenie zmian postaw i zachowania jest prawie niemożliwe.

Stawiam wobec tego pytanie:
Czy nie oszukujemy studentów przeprowadzając wyłącznie egzamin testowy?

Tą formą sprawdzania utwierdzamy ich w przekonaniu, że celem studiów jest zdobywanie wiedzy. Podświadomie każdy przyjmuje egzamin z danego przedmiotu za coś najważniejszego, swoisty cel do osiągnięcia. I ugruntowuje pozycję wiedzy jako najważniejszego celu danego przedmiotu. Jeżeli z większości przedmiotów są egzaminy testowe, to niemal jestem pewny (jako student), że celem mojego studiowania jest wyłącznie ogarnięcie danej (często sporej) dawki materiału. A to nie jest prawdą.

Podam teraz przykład z książki "Teaching for better learning. A guide for teacher of primary health care staff." opisujący historię pewnej dziewczyny.

Po skończeniu studiów pielęgniarskich dziewczyna z dyplomem wróciła do swojej rodzinnej wsi. Podróż była długa i wyczerpująca, bo dom rodzinny był oddalony od zabudowań, a nikt nie miał samochodu. Wszyscy byli zadowoleni z jej powrotu, ale najdumniejsza była chyba matka. Na dyplomie córki widniały dobre noty z egzaminów. Po wstępnym przywitaniu matka powiedziała:

Jakie to szczęście, że właśnie teraz przyjechałaś, bo dziecko twojego brata czuje się bardzo źle i wygląda na bardzo odwodnione. Jak myślisz, w jaki sposób możemy mu pomóc?

Dziewczyna poszła do pokoju i pierwsze co pomyślała to żeby natychmiast pojechać do szpitala. Ale sprawa nie była taka łatwa i dziecko wymagało natychmiastowej reakcji. Pomyślała o tym o czym była uczona: była w stanie przypomnieć sobie szczegóły budowy układu pokarmowego z zajęć z anatomii, pamiętała także (o dziwo) równania dotyczące równowagi wodno-elektrolitowej (z zajęć z fizjologii). Widziała także, jak nauczyciel na wykładzie prezentował slajdy i pokazywał w jakich proporcjach przygotować mieszaninę soli i cukru w przypadku odwodnienia. Ale nie mogła sobie przypomnieć dokładnej dawki.

Obawiała się, że może przygotować coś źle, ale nie miała czasu na nic innego. Zrobiła roztwór i podała je dziecku. Roztwór zawierał złe proporcje soli i cukru. Dziecko zmarło.

Morał:

Niektóre kursy medyczne i paramedyczne mogą być zupełnie nieprzydatne, ponieważ uczą tego, co w rzeczywistości nie jest ważne. Kurs tej dziewczyny był zły, ponieważ nie poświęcono w nim wystarczającego czasu na uczenie umiejętności, które naprawdę powinna posiadać pielęgniarka.

To bardzo drastyczny przykład. Pozwolę sobie zacytować jeszcze Kierownika Kursu Przewodnickiego w którym uczestniczyłem. "Na pierwszej wycieczce, którą będziesz prowadził komercyjnie żaden turysta nie ma prawa zorientować się, że robisz to pierwszy raz w życiu. Kurs jest od tego, aby po jego zakończeniu być profesjonalistą gotowym do wyjścia na ulicę." Dwie różne dziedziny życia, ale identyczny punkt widzenia.

Uważam, że studia medyczne i paramedyczne powinny przygotowywać profesjonalistów, a nie przeteoretyzowanych i nabitych niepotrzebną wiedzą ludzi, którzy tak naprawdę uczyć się zaczną dopiero w pracy. Szkoda ich życia. Kładąc nacisk na egzamin testowy pokazujemy studentom, że centralnym punktem ich procesu nauczania jest wkuwanie informacji.


O tym, jakie są inne, skuteczne formy egzaminowania i kiedy egzamin testowy jest przydatny piszę w następnym poście.